Tijdlijn
Berichten door de jaren heen,
losgeweekt uit een schimmig algoritme
l
24 februari 2025
Toen ik omstreeks 1993 voor het eerst ‘Twin Peaks: Fire Walk with Me’ zag, stelde die film me nogal teleur. Ik verlangde terug naar de humor en de soapachtige verwikkelingen van de tv-serie, maar op het witte doek waren alleen de bizarre, nachtmerrieachtige kanten van het verhaal overgebleven.
Er draaien nu weer allerlei films van Lynch in de bioscoop en ik besloot ‘Fire Walk With Me’ een herkansing te geven. En zowaar, dat viel niet tegen. Ik werd weer helemaal meegezogen in die duistere mythologie. De wereld van Twin Peaks is volkomen gestoord, maar onontkoombaar.
Het viel me nu ook op hoe goed Sheryl Lee eigenlijk was als Laura Palmer. Ik geloof niet dat ze daarna nog andere grote rollen heeft gespeeld, maar ze blijft natuurlijk voor eeuwig en altijd aan dat personage verbonden, een typecasting die haar later misschien ook dwars heeft gezeten.
Ik moest denken aan een anekdote uit de begintijd van Twin Peaks. David Lynch had de twee uur durende ‘pilot’-aflevering gemaakt en belde Sheryl Lee: televisiezender ABC had het eerste seizoen aangekocht, ze konden doorgaan met filmen.
Sheryl Lee zei: gefeliciteerd, maar waarom bel je mij? Laura Palmer is immers dood, mijn rol is uitgespeeld.
Kennelijk had ze nog geen flauw idee van de vreemde, iconische rol die Lynch voor haar in gedachten had. Kom nu maar gewoon naar de set, zei hij, we hebben je nodig voor het vervolg van het verhaal. Dood zijn was geen obstakel.
Sinds vorige maand geldt dat ook voor Lynch zelf: al is hij nog zo dood, in zijn eigen universum trekt hij nog steeds aan de touwtjes. Je hoeft alleen maar de bioscoopzaal binnen te stappen en je bent weer in ‘The Black Lodge’.
6 januari 2024
Het Parool noemde ‘Het zuiden’ van Tash Aw afgelopen weekend een van de ‘tien boeken om naar uit te kijken in 2025’. Zijn bijzondere debuutroman, ‘De zijdehandelaar’, verscheen trouwens al in 2005.
Mijn vertaling gaat vandaag naar de zetter.
8 oktober 2024
En dan gaat de Nobelprijs voor de Literatuur natuurlijk naar de grondleggers van ChatGPT.
27 augustus 2024
'The first time Richard Pevear and Larissa Volokhonsky translated a Russian novel together, it felt as though another man had joined their marriage: Dostoyevsky.'
8 augustus 2024
Hoe vaak krijg je de kans om een dagje rond te dwalen in het originele decor van een klassieke film?
Aan de zuidkant van Bretagne, grenzend aan Saint-Nazaire, ligt het vakantiedorpje Saint-Marc-sur-Mer. Daar aan de kust maakte Jacques Tati in 1951 en 1952 de buitenopnames voor zijn tweede speelfilm, Les Vacances de Monsieur Hulot.
Wie het plaatsje bezoekt, begrijpt meteen waarom. Het strand met zijn oude Hotel de la Plage (waar Monsieur Hulot logeerde) en zijn korte pier ligt ingeklemd tussen rotsachtige coulissen en ook in het water zelf duiken opvallende rotspartijen op. Het is een natuurlijk openluchttheater waar een bezoeker als vanzelf de rol van vakantieganger speelt.
Toen we daar vorige week een zonnige dag doorbrachten om te zwemmen in zee, rond te banjeren over het strand en koffie te drinken op het terras van het hotel, voelde dat heel vertrouwd. Ik kende de contouren van die rotsen, besefte dat ik daar in gedachten al meer dan eens vertoefd had en alles bij elkaar beleefden we een klassiek dagje vakantie binnen onze vakantie.
Monsieur Hulot was er zelf ook, want sinds 1999 staat er een bronzen beeld van hem dat over het strand uitkijkt. Licht voorovergebogen in een karakteristieke pose, want Tati had een lang lijf en als rasechte mimespeler benadrukte hij op die manier niet alleen zijn slungelachtige voorkomen, maar ook de onbeholpen gretigheid waarmee Monsieur Hulot contact zocht met anderen.
In besprekingen lees je vaak dat de film van Tati commentaar gaf op ‘het opkomende massatoerisme’, maar in Saint-Marc-sur-Mer bespeur je nu juist het kleinschaliger toerisme van een eerdere generatie.
21 juni 2024
Donald Sutherland is overleden. Toen ik een jaar of vijftien was, zag ik hem voor het eerst, in Don’t Look Now. Op het grote doek nog wel. Dat kwam als een schok, in meer dan één opzicht. Niet alleen de spanning, maar ook de magie van die beelden.
Venetië in die film is mooi en aanlokkelijk, maar tegelijk ook grauw en desolaat, een doolhof om nooit meer uit te komen. Alsof je in het hoofd zit van de hoofdpersoon, die rouwt om het verlies van zijn jonge dochter.
20 mei 2024
Daar heb je het weer, dit keer in de NRC: eerst zeggen dat iets onvertaalbaar is, en het dan vertalen.
18 maart 2024
Vorige week stond in The New York Times een artikel getiteld ’22 of the Funniest Novels since Catch-22’. Tot mijn plezier werd ook Money van Martin Amis (1984) genoemd. De humor in dat boek heeft alles te maken met de stilistische kwaliteiten van Amis en omdat ik benieuwd was naar de Nederlands versie las ik kort geleden Geld, de vertaling van Guido Golücke uit 1986.
De hoofdpersoon van het boek is John Self, een archetypische ‘snelle jongen’ uit begin jaren tachtig. Hij vliegt heen en weer tussen Londen en New York, probeert een speelfilmproductie van de grond te krijgen, moet daarvoor allerlei egocentrische filmsterren naar de mond praten, en intussen gaat hij zich te buiten aan drank, veel en vet eten, seks, pillen en nog meer drank. Hij is het aan zijn imago verplicht om geld over de balk te smijten en uiteindelijk wordt dat ook zijn ondergang, in combinatie met een emotionele leegte die ertoe leidt dat hij in een steeds diepere depressie verzeild raakt. Het boek geef ook een mooi beeld van het verloederde New York in de hedonistische jaren tachtig, toen er droevige pornobioscopen op Times Square stonden en zich via enkele nachtclubs een nog niet nader geïdentificeerde ‘aardige nieuwe ziekte’ begon te verspreiden.
John vertelt zijn verhaal zelf, doet dat met een achteloosheid die op de lachspieren werkt en jazeker, ook in vertaling klinkt dat als een klok. Als het gaat om zijn vraatzucht, staat er bijvoorbeeld: ‘Op weg naar huis wipte ik een Bietseria binnen en at een Dikke Hete Smeuïge Maxi. Pal ernaast in de Worstwereld stak ik drie vleesachtige Lange Loeiers achter mijn knopen plus nog een Snars.’ Op andere momenten ziet hij zich gesteld voor een ‘driedubbele in lappen biefstuk verpakte mixed grill’ of ‘dampende pasta met slagadersaus’, of zegt hij eenvoudig: ‘Het menu was op patatbasis.’
Het vertaalplezier spat van de pagina’s. En er is nog iets anders wat opvalt: in het jaar dat Golücke zijn vertaling publiceerde, was de infiltratie van Engelse termen in het Nederlands nog lang niet zo ver gevorderd als nu. De hoofdpersoon trekt dan ook steeds zijn ‘kredietkaart’ en spreekt over ‘snelvoer’ en ‘troepvoer’. Ook dat maakt de tekst levendig en prikkelend.
En het zet je als lezer aan het denken. Waarom moeten we in het Nederlands tegenwoordig zo nodig al die Engelse leenwoorden gebruiken? Daar doen we de zeggingskracht van onze eigen taal mee tekort.
Stel dat we de afgelopen 40 jaar hier stelselmatig over ‘troepvoer’ hadden gesproken in plaats van over ‘junkfood’. Misschien dat er dan toch iets minder van was verorberd.
12 maart 2024
‘Entre rêve et realité’ hoor ik iemand op het Franse radiostation FIP zeggen, wat een gevleugelde uitdrukking blijkt, en meteen schiet door me heen: ‘Tussen droom en daad’. In het Nederlands denk je dan meteen aan Elsschot, natuurlijk.
‘Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren’ werd in 2014 door het Erfgoedplatform van de Open universiteit verkozen tot mooiste ‘onvergankelijke zin uit de Nederlandse literatuur’.
Het zou me niets verbazen als Elsschot zich bewust was van die parallel met het Frans.
20 februari 2024
En Ray kan het weten. Hij schreef er al sinds 1964 liedjes over.
23 januari 2024
Dit liedje (‘Magpie’, gebaseerd op een oud kinderrijmpje) is pure magie. Het is zelfs zwarte magie, dus dat zal dan wel de reden zijn dat je het kunt horen in het vierde seizoen van de HBO-serie True Detective, dat een magisch-realistische inslag heeft.
Toch is de keus voor dat buitengewoon Britse folkliedje opmerkelijk. De ekster is binnen de Europese folklore al eeuwenlang een brenger van onheilstijdingen. Maar het verhaal van True Detective speelt zich af onder de Inuit van Alaska. Hoe valt dat met elkaar te rijmen?
Het is alsof de duivel ermee speelt.
8 januari 2024
'Zelfs op de hoogste troon ter wereld zit je nog altijd op je eigen gat.'
- Michel de Montaigne, vertaald door Hans van Pinxteren
21 december 2023
Tijd voor een bekentenis. Als jonge tiener ben ik onherstelbaar gehersenspoeld door de volstrekt wereldvreemde glitter en glamour die me wekelijks werd voorgeschoteld door het perfide Hollywood. Zodra we kabel hadden in huize Van der Lecq werd ik elke zaterdagmiddag via de BRT (zoals de VRT toen nog heette) betoverd door klassieke films met Clark Gable, Katherine Hepburn, Greta Garbo, Cary Grant, Charlie Chaplin, de Marx Brothers en vele andere halfgoden uit een legendarisch verleden.
In de decembermaand kwamen daar nog eens films bij als ‘White Christmas’ met Bing Crosby en Danny Kaye, en ‘It’s a Wonderful Life’ met James Stewart. Dus waaraan moet ik nu altijd denken als het bijna kerst is? Aan hoogromantische, onrealistische verwikkelingen natuurlijk, zoals zoenen onder de mistletoe, geliefden die elkaar (na een kortstondig misverstand) alsnog in de armen vallen, knorrepotten die ontdooien dankzij schattige kinderen en eenzame zielen die ineens snappen hoe geliefd ze eigenlijk zijn.
Ook die gedroomde witte kerst van Bing Crosby zal ik nooit meer uit mijn hoofd kunnen zetten, hoewel ik maar één blik door het raam hoef te werpen om te weten dat zoiets onbereikbaarder is dan ooit. De voorspellingen voor de komende dagen: regen, regen, regen.
Maar Hollywood houdt een alternatief achter de hand: Singin’ in the Rain met Gene Kelly. Ook die klassieker komt vaak rond de kerst op tv, en momenteel draait hij in Amsterdam zelfs weer in de bioscoop. Ik had hem nog nooit op het grote doek gezien, dus eerder deze week ben ik maar eens gaan kijken. En jawel hoor, ondanks al het eelt op mijn ziel liet ik me als vanouds weer meeslepen door die schone schijn van muziek, zang en dans. Geen knorrepot die de verleiding kan weerstaan.
Dus als ik nu naar het weerbericht kijk, denk ik: nou en? Ik moet gewoon leren tapdansen.
7 december 2023
Je kunt natuurlijk hoorndol worden van al die eindejaarslijstjes, maar volgens de NRC behoort 'Trilling' van Teju Cole toch maar mooi tot de vijftig beste boeken van 2023.
27 november 2023
Dat is handig! Een kalender waarop je al je verlovingen kunt bijhouden.
12 november 2023
Indian Twente
6 november 2023
Gistermiddag waren we naar ‘Killers of the Flower Moon’ van Scorcese. Het was zeer de moeite waard, maar het is een film vol onsympathieke personages en onverkwikkelijke gebeurtenissen. Op de stoel rechts van me zat een man die zich daar op fluistertoon vreselijk over zat op te winden: ‘Tjongejonge.’ ‘Tss.’ ‘Nounou.’ ‘Het is toch niet te geloven.’ En dat drieënhalf uur lang.
Ik voelde met hem mee, maar het had ook iets storends: mag ik alsjeblieft zélf bedenken wat ik ervan vind?
Moest ik daar nu iets van zeggen? Het gekke is dat zoiets geen enkel bezwaar is als je naar een komische film zit te kijken. Als de mensen om je heen ergens om moeten lachen, draagt dat alleen maar bij aan je eigen plezier.
Toen de zaallichten aangingen, stond mijn buurman op en zei tegen mij: ‘Nou, dat was een mooie film, nietwaar? Prettige avond nog!’ Toen was ik wel weer blij dat ik niets gezegd had.
30 juni 2023
John Seymour en ik in de etalage van Boekhandel Den Boer in Baarn
26 juni 2023
Flard van een gesprek, opgevangen op straat:
'Weet je, eigenlijk kan ik helemaal niet leven zonder hondje.'
24 juni 2024
Standaard der Letteren over 'De gulheid van het land' van John Seymour.
https://www.standaard.be/cnt/dmf20230626_96207608
7 juni 2023
Confronterende bewegwijzering in Bedoin, Frankrijk.
21 april 2023
Middenstandspoëzie blijft mij ontroeren.
27 februari 2023
Begijnhofkerk in Brussel, eergisteren. De luchten deden wel een beetje aan Magritte denken.
20 februari 2023
Amsterdam CS. Elke keer als ik hier langsloop, denk ik bij mezelf: met de roltrap naar Londen, dat lijkt me wel wat.
8 februari 2023
Ik las ooit een krantenkop die luidde: ‘Wie heeft het brood uitgevonden?’ Nou, ik had me dat nog nooit afgevraagd, maar nu ik dat las, wilde ik het weten ook, natuurlijk. Het artikel eronder gaf meteen al in de eerste regel uitsluitsel: ‘Niemand weet wie het brood heeft uitgevonden.’
Lezertje pesten. Daar moeten meer voorbeelden van te vinden zijn. Ik ken er nog eentje van Henriette van Eyck, geciteerd door Nicolien Mizee in haar Faxen aan Ger.
22 januari 2023
Dromen van de Karoo van Julia Blackburn ligt al even in de winkel, en er zijn mooie recensies verschenen in De Standaard en De Groene Amsterdammer, maar dit weekend kwam het boek ook aan bod in de NRC en de Volkskrant.
‘Het knappe van Blackburns associatieve, niet-cerebrale proza is dat ze de /Xam, die ze niet meer kan ontmoeten, opmerkelijk dichtbij weet te brengen, met hun eigen stem en zonder de culturele en historische afstand tot hen weg te poetsen.’ – Sjoerd de Jong
‘In ieder boek herken je haar toon (bedachtzaam, trefzeker), haar methode (het langzaam uitgraven van haar onderwerp) en haar thema’s: verlies en behoud, de verhouding tussen mens en natuur, een individu en de omgeving of de ene groep en de andere.’ – Mirjam van Hengel
Ook de vertaler krijgt een compliment. Daar is hij heel verguld mee.
20 januari 2023
Gisteren was het weer eens zover: ik las dat 'de oudste mens ter wereld is overleden'.
Volgens mij lees ik dat bericht gemiddeld zo eens in de twee jaar. Ik weet nooit goed wat ik daarvan moet denken. Meestal kom ik niet veel verder dan: 'Ja, daar kon je op wachten.'
5 december 2022
Een paar jaar geleden woonde ik bij de Auteursbond een presentatie bij van mediawetenschapper Frank Huysmans. Hij constateerde dat het aandeel e-books in de totale boekenverkoop eigenlijk helemaal niet meer zoveel groeide. Tegen alle verwachtingen in bleek het papieren boek nog springlevend.
Hoe komt dat? Het korte antwoord: een boek wordt vaak gekocht om aan een ander cadeau te doen. Het is een prachtige, persoonlijke geste voor iemand die je dierbaar is: kijk, dit lijkt me echt iets voor jou. En natuurlijk dient zo’n cadeau een tastbare, mooie, begerenswaardige vorm aan te nemen. Een downloadlink voldoet niet.
In The New York Times stond dit weekend een mooi artikel over de eeuwenoude geschiedenis van het boek als cadeau.
26 november 2022
Over Dromen van de Karoo van Julia Blackburn
https://www.standaard.be/cnt/dmf20221124_97720815
13 november 2022
Bussumerheide.
2 november 2022
Ergens rond 2010 maakte ik kennis met Hadestown, een musical (of eigenlijk ‘folkopera’) die in zijn geheel was geschreven door de jonge singer-songwriter Anaïs Mitchell. Het was een bewerking van de mythe van Orpheus en Eurydice, en ik was meteen zwaar onder de indruk. Aan de albumversie werd meegewerkt door stervocalisten als Justin Vernon, Greg Brown en Ani DeFranco.
Sinds 2019 is het stuk te zien op Broadway, en bij de Tony Awards van datzelfde jaar won het zelfs de prijs voor Beste Musical en Beste Originele Muziek.
Heel bijzonder is het liedje ‘Why We Build the Wall’. Toen ze het schreef, rond 2006, was Trump nog lang geen presidentskandidaat, maar tegenwoordig doet het onontkoombaar denken aan zijn haatzaaierij, en zijn megalomane plan om een hoge muur langs de hele zuidgrens van de VS te bouwen.
Ze heeft een nieuwe plaat gemaakt en aanstaande zondag treedt ze op in de Tolhuistuin in Amsterdam.
9 september 2022
De flard van een gesprek tussen twee jongens, gistermiddag opgevangen in een Amsterdamse boekwinkel:
‘Ergens ben ik benieuwd hoe jouw creatieve brein werkt. Ik bedoel, je loopt natuurlijk gewoon te kutten, maar het klinkt wel alsof je over dingen nádenkt.’
9 augustus 2022
Mijn vriendin en ik zijn een paar dagen geleden teruggekeerd van twee weken in het Franse departement Vaucluse. We hadden een vakantiewoning gehuurd, gelegen op een uurtje rijden van Avignon. De temperaturen liepen in de loop van de dag op tot zo’n 38 graden, en in de middag kwamen we dan ook meestal niet veel verder dan het zwembad. Maar ’s ochtends gingen we op stap tussen de olijf- en de amandelbomen, de ceders en de platanen.
Ons favoriete bergdorpje was Goult, met een doolhof van schilderachtige straatjes, een ouderwetse épicerie die daar al sinds 1875 was gevestigd en een plezierig Café de la Poste. Er wonen zo’n 1300 zielen, en het is gelukkig een stuk minder toeristisch dan andere dorpen als Gordes en Roussillion (zegt de toerist).
Zoals wel vaker bezochten we ook de plaatselijke begraafplaats. We zagen imposante, goed verzorgde familiegraven, omgeven door opvallend fraai getrimde bomen. Er liep zelfs een beheerder rond, een man van middelbare leeftijd. De families uit het dorp hielden hun voorouders in ere.
Op zeker moment viel ons oog op een familiegraf met daarop de volgende schokkende tekst:
‘A la memoire de la famille Gregoire, assassinée le 14 julliet 1900’.
We konden onze ogen bijna niet geloven: de burgemeester van Goult, zijn vrouw en hun 24-jarige dochter, alle drie vermoord op de Franse nationale feestdag. Wat voor verhaal stak daar achter? Het moest een ongelofelijke schok zijn geweest voor het hele dorp. Alleen al het feit dat er welbewust voor was gekozen om het woord ‘assassinée’ op hun grafsteen te zetten, sprak boekdelen.
We stonden er nogal verbouwereerd naar te kijken. Kennelijk bleef dat niet onopgemerkt, want ineens stond de beheerder naast ons.
Hij vertelde ons een tragisch verhaal dat ik later op internet bevestigd zag. Het drama blijkt zelfs de Nederlandse pers te hebben gehaald, en wel de Schiedamse Courant van 21 juli 1900. Een eenzame, alleenstaande jongeman uit het dorp was verliefd geworden op de populaire burgemeestersdochter. Hij was een simpele ziel aan wie niemand veel aandacht wenste te besteden. Toen hij haar ten huwelijk vroeg, wees ze hem dan ook af, iets wat hij niet kon verkroppen. Midden in het feestgedruis van de 14de juli was hij met een mes op haar afgestapt en had hij op haar ingestoken. Haar moeder, haar vader en een omstander probeerden in te grijpen, waarna hij ook hen om het leven bracht. Hij zwaaide wild om zich heen, er vielen nog eens vijf gewonden en hij deelde ook zichzelf een aantal steken toe. Een halve dag later bezweek hij.
De beheerder nam ons mee naar een ander, anoniem graf, enkele tientallen passen verderop, gelegen aan hetzelfde pad en op de hoek van de begraafplaats: daar lag hij dan, de dader.
In eerste instantie dacht ik: het zal alleen ten behoeve van zijn familie zijn geweest dat ze hem een plaatsje binnen de muren van de begraafplaats hebben gegeven, al is het dan anoniem en in het verdomhoekje. Maar later bedacht ik ook: nabestaanden die zijn graf wilden bezoeken, moesten noodgedwongen langs het familiegraf lopen met dat onvermijdelijke woord ‘assassinée’. Dat was de prijs die ze betaalden.
Op het moment dat die beheerder naast ons opdook, voelde ik me wel een beetje betrapt. Waarom stonden wij eigenlijk zo dicht met onze nieuwsgierige Nederlandse neuzen op dat graf? Wat hadden wij daarmee te maken? Maar de man leek zich daar volstrekt niet aan te storen; hij zal dat verhaal dan wel vaker aan bezoekers hebben verteld.
Wat misschien niet zo vreemd is. Dit drama moet in Goult nog jarenlang zijn schaduw over de nationale feestdag hebben uitgeworpen, maar van de direct betrokkenen was nu niemand meer in leven en voor de nazaten is het alleen nog maar een tragisch verhaal.
Een Amerikaans komiek schijnt ooit te hebben gezegd: ‘Comedy = Tragedy + Time’. Wij Europeanen hanteren al eeuwenlang een andere formule, geloof ik: drama + tijd = folklore.
21 juli 2022
Al 48 jaar lang word ik betoverd door ‘Rikki Don’t Lose that Number’, een liedje van Steely Dan. Het jazzy intro (met dank aan Horace Silver), de uitgekiende dynamiek, de werkelijk perfecte gitaarsolo van Jeff “Skunk” Baxter (geen noot te veel of te weinig): ik kan er geen genoeg van krijgen.
Ik had er tot dusver nooit aan gedacht om het uit te zoeken, maar dankzij een mailtje van Laurens Jz Coster weet ik sinds vandaag dat het liedje is geïnspireerd door een ontmoeting van zanger Donald Fagen met auteur Rikki Ducornet. Op haar Wikipedia-pagina wordt dat uitgelegd:
‘Steely Dan singer Donald Fagen had met her while both were attending Bard College. Ducornet says they met at a college party, and even though she was married at the time, he gave her his number. Ducornet was intrigued by Fagen and was tempted to call him, but she decided against it.’
Ze is nu 79 en hij 74, en ze zal hem dan wel nooit hebben gebeld. Wat blijft is een van de mooiste popliedjes uit de jaren zeventig.
4 juli 2022
Die verengelsing van het Nederlands is natuurlijk heel betreurenswaardig, maar biedt wel weer nieuwe mogelijkheden voor de middenstandspoëzie.
22 mei 2022
Mooi interview met auteur Tash Aw in Trouw
28 maart 2022
Het is moeilijk om niet verknocht te raken aan de personages in het werk van Tash Aw, of hij nu fictie schrijft of non-fictie.
Zijn autobiografische essay ‘Vreemdelingen op een kade’ is lovend ontvangen in Het Parool, de VPRO-gids, op de VRT-radio en nu ook in de Volkskrant.
21 maart 2022
Net terug van een weekendje wandelen in de Achterhoek, maar als ik door het Saharazand op het raam van mijn werkkamer heen kijk, zie ik nog steeds die blauwe lucht.
2 maart 2022
Tweeënhalf jaar geleden wist ik twee kaartjes te bemachtigen voor een concert van Randy Newman in het Concertgebouw. Hij was toen al 76, maar dat mocht de pret niet drukken: zijn frasering is altijd al veel belangrijker geweest dan zijn stembereik.
Toen kwam Corona. Het concert werd twee keer uitgesteld, maar 28 maart aanstaande leek het dan toch echt door te gaan.
Helaas, vandaag kwam het bericht dat de artiest om gezondheidsredenen moet afzeggen. Er moet nu voor de derde keer een nieuwe datum worden gevonden.
Dat hij maar snel moge opknappen. Hierbij zijn persoonlijke boodschap voor het publiek. Het geeft in elk geval hoop dat hij zijn gevoel voor humor nog niet is kwijtgeraakt.
19 januari 2022
Eind juli 1981 kwam ik voor het eerst in New York. Ik studeerde en had weinig geld te besteden, maar het jaar daarvoor was ik een vriendelijke jonge Amerikaan tegengekomen die een jaartje Rechten studeerde in Utrecht en ik mocht die zomer bij hem in Brooklyn komen logeren.
Overdag dwaalde ik (meestal in mijn eentje) door de stad, die ik zodoende goed leerde kennen. Ik schoot in een paar weken tijd precies één fotorolletje van 36 opnames vol. (Het waren andere tijden.) Van de Flatiron Building, op de kruising van 5th Avenue, Broadway en 23rd Street, maakte ik twee foto’s, want dat was zonder meer mijn favoriete gebouw. Vooral de foto met die oude klok ervoor heb ik altijd gekoesterd. Die deed me denken aan oude Amerikaanse films uit de tijd van George Gershwin en Irving Berlin.
De Flatiron Building stamt uit 1902 en gisteren kwam ik in een Facebook-groep een foto tegen van die kruising uit 1885. En wat zag ik? Daar stond diezelfde klok! In het commentaar bij de foto werd dat bevestigd.
De tijden zijn veranderd, maar de klok is gebleven.
21 december 2021
Vandaag was eigenlijk bedoeld als werkdag, maar vanmiddag scheen de zon wel heel uitbundig. We besloten te spijbelen en even naar ’s Graveland te gaan. Dat viel niet tegen. We kwamen zelfs kersthulst tegen.
9 december 2021
Collega Toon Dohmen schreef een mooi essay over 'De Arabier van de Toekomst' en het ongemak van de vertaler.
5 december 2021
Het is een mooi weekend voor Janet Lewis. Zelfverklaard ‘boekenmuts’ Lidewijde Paris hield gisteren in Nieuwsweekend op radio 1 een mooi pleidooi voor haar roman ‘Het proces van Sören Qvist’ (vanaf 8:10). En de Volkskrant noemt het een van ‘de 51 beste boeken van 2021’.
22 november 2021
Afgelopen vrijdag zag ik ‘Passing’, een film die Rebecca Hall maakte voor Netflix. Het is nu maandag en de beelden spoken nog steeds door mijn hoofd.
Het verhaal is gebaseerd op de gelijknamige roman van Nella Larsen, gepubliceerd in 1929. De Nederlandse vertaling van Lisette Graswinckel verscheen in 2018 onder de titel ‘Schutkleur’ bij Nieuw-Amsterdam. Het verhaal gaat over een zwarte vrouw die zich voordoet als wit, met als doel om met een rijke man te trouwen en hogerop te komen. Ze verloochent haar achtergrond, totdat de prijs die ze daarvoor betaalt te groot blijkt.
Het is lastig om te zeggen wat de film zo fascinerend maakt. Het verhaal eindigt nogal melodramatisch en hoewel de dialogen heel natuurlijk overkomen, heb je soms het idee dat je naar een toneelstuk zit te kijken.
Toch staan die dialogen niet centraal. De stiltes en de blikken die worden uitgewisseld zijn veelzeggender, de close-ups van de personages. De cameravoering heeft iets betoverends, waaronder de beelden die we opvangen van een gestileerd New York, en dan vooral van Harlem. Het is een zwartwitfilm en ik kan zo snel geen andere film bedenken waarin de belichting zo nauw verbonden is met de thematiek van het verhaal. Alles draait om licht en donker.
En dan de soundtrack (van onder andere Devonté Hynes en Tsegue-Maryam Guebrou). We horen jazz, dat kan ook bijna niet anders, maar lang niet altijd de jazz die populair was in de tijd dat het verhaal speelt. De muziek heeft zich daarvan losgemaakt.
‘Passing’ is niet zozeer opgezet als een historisch drama, maar als een parabel.
25 oktober 2022
Op Texel kun je ook met de deur úit huis vallen.
4 oktober 2021
Plus twee mooie online recensies:
https://www.literairnederland.nl/recensie-janet-lewis-het-proces-van-soren-qvist/
https://boekenkrant.com/recensie/het-proces-van-soren-qvist/
22 september 2021
Ik lees nu ‘Misdaad en straf’ in de swingende vertaling van Hans Boland. Ik ben op bladzijde 166 en opmerkelijk genoeg heb ik al twee keer de uitdrukking ‘hij kan me de bout hachelen’ gelezen. Dat valt op, want dat zinnetje gebruikt Boland ook al in zijn vertaling van 'Anna Karenina'. Hij heeft er zelfs een boekje naar genoemd: ‘Hij kan me de bout hachelen met zijn vorstendommetje’.
Als hij dat blijft doen, wordt het een soort signatuur. Zoiets als Alfred Hitchcock die in zijn eigen films altijd even door het beeld loopt.
Ik vraag me af of er meer vertalers zijn die dat hebben, bepaalde uitdrukkingen die ze graag in hun boeken verstoppen. Afgezien daarvan neem ik aan dat we allemaal onze favoriete zinswendingen hebben, al zijn we ons daar soms niet eens van bewust. Om nog maar te zwijgen van onze stokpaardjes, ideeën over wat je wel of niet in het Nederlands kunt doen.
In elke vertaling laten we iets van onszelf achter.
15 september 2021
Toen ik een tiener was, hoorde je nog weleens zeggen dat strips slecht waren voor de jeugd, want daar kreeg je ‘luie lezers’ van.
Hier een voorbeeld van een populaire strip uit die jaren.
31 augustus 2021
De meteorologische herfst begint pas morgen, maar toen ik eerder vandaag een ouder boek opensloeg, dwarrelde er hier al een blaadje op de grond.
Van oude boekwinkels, de dingen die voorbijgaan.
13 juli 2021
Een leuk spelletje dat je kunt doen op Spotify of YouTube: typ de naam van een favoriet liedje in en luister naar alle coverversies die je tegenkomt.
Ik heb vanavond naar meer dan tien versies geluisterd van de klassieker ‘Moonlight in Vermont’. Het origineel is van Margaret Whiting (1945), maar ik hoorde ook prachtige opnames van onder andere Ella Fitzgerald en Louis Amstrong, Betty Carter, Billie Holliday, Stan Getz, Ray Charles, Brook Benton en Bobby Womack.
Maar toch, niemand kan de woorden ‘Telegraph cables, they sing down the highway’ zo mooi zingen als Frank Sinatra.
31 mei 2021
8 mei 2021
We gingen een weekje naar Bommel, en niet alleen om de brug te zien. Bij Hurwenen zagen we zelfs een hoogspanningsmast met maar liefst negen ooievaarsnesten.
8 april 2021
Auteur Min Jin Lee vertelt over de boeken die haar hebben gevormd, waarvan een flink aantal is geschreven door 'great dead white people'.
10 maart 2021
Mijn eerste prullerige cassetterecorder kocht ik toen ik een jaar of vijftien was. Het ding dreef me weleens tot wanhoop, vooral omdat het sommige bandjes al snel in de vernieling hielp. Maar fascinerend was het wel, dat opnemen. En natuurlijk een relatief goedkope manier om je muziekverzameling uit te breiden.
Een aantal jaren geleden heb ik de moeite genomen om een stel favoriete bandjes met minder gangbaar materiaal (zoals concertopnames) in mp3’s om te zetten. Tot mijn verbazing waren ze allemaal nog goed af te spelen. Zelfs mijn alleroudste bandje, opgenomen met dat prulding.
Dank u, meneer Ottens.
https://www.npr.org/2021/03/10/975598869/lou-ottens-inventor-of-the-cassette-tape-has-died
24 februari 2021
Na ‘The Wife of Martin Guerre’ vertaal ik nu een tweede roman van Janet Lewis, over een geruchtmakende historische rechtszaak in het zeventiende-eeuwse Denemarken. En wat blijkt? Ook toen had je al rijdende rechters.
19 februari 2021
Ingezonden brief in NRC Handelsblad van gisteren. Het correct vertalen van krachttermen is een kunst op zich.
2 februari 2021
Ik maak weleens een fietstochtje langs Muiden en Muiderberg, en toen ik daar laatst een dijk beklom om uit te kijken over het IJmeer zag ik deze drie kunstmatige eilandjes liggen, van links naar rechts “De Drost”, “Warenar” en “Hooft”.
Alle drie ontlenen ze hun naam aan de dichter P.C. Hooft, wat hij natuurlijk te danken heeft aan het nabijgelegen Muiderslot.
Van zijn tijdgenoot John Donne komt de gevleugelde uitspraak: ‘No Man is an Island’. Maar Hooft is er nu dus drie.
31 januari 2021
Robbert-Jan Henkes over de stem van de vertaler:
'Iedereen doet het weer anders, behalve ik!'
30 januari 2021
Maak een virtuele tocht met auteur Julia BLackburn langs de kust van Suffolk.
https://www.bbc.co.uk/programmes/m000rlm3
15 januari 2021
Over hoe een buitenlander aankijkt tegen de Nederlandse werkwoorden 'niksen' en 'luieren'. En dan heeft ze het nog niet eens over 'epibreren'.
https://lithub.com/on-learning-to-speak-dutch-and-the-art-of-doing-nothing/
16 december 2020
In ‘Onze Taal’ van deze maand staat een vermakelijk artikel over het woord ‘huisgemaakt’, een (redelijk ingeburgerd) anglicisme. Vooral in de horeca is het populair.
Ik moest ineens denken aan een restaurantbezoek van vorig jaar. De jongen die onze bestelling kwam opnemen vroeg: ‘Wilt u daar huisgemaakte mayonaise bij?’
Ik was even geneigd om te zeggen: ‘Ach nee joh, doe maar gewoon uit een potje.’
3 december 2020
Op de eerste bladzijde van zijn nieuwe roman nodigt Martin Amis de lezer uit om een tijdje bij hem thuis te komen logeren. Het wordt een verblijf van meer dan zeshonderd bladzijden lang. We maken kennis met zijn vrouw, zijn kinderen en Spats de kat. Amis neemt er de tijd voor om te vertellen over vroegere geliefdes, over vrienden en kennissen. Hij trakteert ons op verhalen over auteurs die inmiddels zijn overleden en hem dus ook niet meer kunnen tegenspreken: zijn vader Kingsley, zijn stiefmoeder Elizabeth Jane Howard, de raadselachtige Philip Larkin en zijn dierbare vrienden Christopher Hitchens en Saul Bellow. Hij geeft zelfs schrijftips.
En dat alles onder de noemer van een ‘autobiografische roman’, waarbij we zelf maar moeten uitmaken waar de waarheid ophoudt en alleen de waarachtigheid overblijft. Amis toont zich in elk geval een voorbeeldige, onderhoudende gastheer.
Ik vertaalde het boek samen met Arthur Wevers voor Atlas Contact.
28 november 2020
De winter hangt zowaar in de lucht, merkte ik vanmorgen. Nog even snel een herfstplaatje van een paar weken geleden, bij Kasteel Groeneveld in Baarn.
23 oktober 2020
Lochem tegen het licht van de namiddag in.
8 oktober 2020
Er is niet veel aandacht voor in de pers, maar gisteren is op 89-jarige leeftijd Tony Vos overleden. In de jaren vijftig behoorde hij tot de pioniers van de Nederjazz (‘Jazz Behind the Dikes’). In de jaren zestig stond hij mede aan de wieg van de Nederpop, als producer van onder andere Boudewijn de Groot en Cuby & The Blizzards.
4 september 2020
Gisteren zag ik Tenet, de nieuwe film van Christopher Nolan. In de openingsscène zie je een grote, uitverkochte concertzaal en een symfonieorkest dat op het punt staat te gaan spelen. Mijn hart sprong op: levende muziek! Een zaal vol publiek! Ik besefte hoezeer ik dat had gemist.
Op het moment dat de dirigent zijn stokje optilt, gebeurt er iets buitengewoon schokkends en daarmee begint het verhaal. Ik wil niet te veel spoilers geven, maar het concert zal nooit plaatsvinden.
De rest van de film gaat over tijdgaten, andere dimensies, helden en schurken, de dreigende vernietiging van de hele aardbol. Het zal allemaal wel, maar ik zat nog steeds te treuren om dat nooit gegeven concert.
19 augustus 2020
In het boek dat ik nu vertaal wordt Joseph Conrad aangehaald, die het heeft over iemand met 'rapacious nostrils'.
Inhalige neusgaten. Ik zie het helemaal voor me.
26 juli 2020
Er stapten schrikbarend veel mensen op de veerboot naar Schiermonnikoog. Mondkapjes waren verplicht, natuurlijk, maar het leek ons wel zo verstandig om meteen door te lopen naar het bovendek, waar de wind vrij spel had.
Ook het dorp leek wat drukker dan normaal, maar ik was daar dan ook nog nooit in het hoogseizoen geweest.
Toch hoefde je maar een eindje te lopen of te fietsen en dan had je zeeën van ruimte, en trouwens ook stranden, duinen, bossen en kwelders.
6 juli 2020
Een ets van Francisco de Goya uit 1798. 'De slaap van de rede brengt monsters voort.'
